Kłótnie i nieporozumienia są wpisane w każdy związek, czy inne relacje o charakterze romantycznym i/lub seksualnym. Jednakże kiedy jeden z partnerów jest neuroróżnorodny (np. ma ADHD) sprawy komplikują się nieco bardziej. Dlaczego? Mózg osoby z ADHD funkcjonuje nieco inaczej niż u osób neurotypowych (czyli takich bez ADHD), co może prowadzić do wielu nieporozumień między partnerami.
Co to jest ADHD i jak myśli osoba z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej?
Mózg z ADHD różni się od neurotypowego mózgu przede wszystkim w zakresie połączeń neuronowych, deficytu dopaminy i noradrenaliny oraz mniejszym płatem czołowym, który odpowiada za funkcje wykonawcze. W konsekwencji osoba z ADHD funkcjonuje inaczej w zakresie organizacji, koncentracji, uwagi oraz samokontroli. Potrzebuje również silniejszej motywacji do działania i zaangażowania się w różne czynności.
Mózg z ADHD może być zarówno przekleństwem, jak i ogromną wartością. Pobudzenie psychoruchowe może utrudniać nie tylko osiąganie celów osobistych, czy rozwój zawodowy, ale również życie towarzyskie. ADHD to jednak również kreatywność, nieszablonowe myślenie, umiejętność radzenia sobie w kryzysie i dar ponadprzeciętnej koncentracji na rzeczach, które są wyjątkowo interesujące.
Ważne: wbrew obiegowym opiniom zespół nadpobudliwości z deficytami uwagi nie mija z wiekiem. Objawy często są diagnozowane w dzieciństwie, ale wcale się z nich nie wyrasta. Nie da się też „wyleczyć” z ADHD. Mózg z ADHD zawsze będzie mózgiem z ADHD, a właściciel tego mózgu może co najwyżej wspomóc się farmakoterapią i nauczyć się instrukcji obsługi siebie, która z pewnością ułatwi życie.
Kim jest osoba neurotypowa i neuroróżnorodna?
Przykładem neuroróżnorodności jest nie tylko zespół nadpobudliwości psychoruchowej, ale również zaburzenia ze spektrum autyzmu, dysleksja. W tym artykule pisząc o osobie neuroróżnorodnej będę miała na myśli osobę z ADHD. Osoba neurotypowa to osoba, której mózg funkcjonuje tak, jak większość mózgów.
„Związki, w których jedna osoba ma ADHD, a druga nie, są uważane za neuroróżnorodne, ponieważ mózg każdego z partnerów funkcjonuje na swój sposób. Żaden z tych sposobów nie jest z natury lepszy od drugiego.”
Anita Robertson
Typowe problemy w związku z osobą z ADHD
W ogóle mnie nie słuchasz! – czyli problemy z uwagą u osób neuroróżnorodnych
Osoba neurotypowa bez trudu poradzi sobie z przygotowywaniem obiadu przy jednoczesnym oglądaniu telewizji i rozmowie z partnerem. Mózgi z ADHD mają trudność z filtrowaniem bodźców i wszystkie traktują jako tak samo ważne. W konsekwencji wielozadaniowość zamienia się w rozproszenie. Wystarczy sygnał SMS-a, przejeżdżające obok auto, czy muzyka w tle, by neurożnorodny partner przestał Cię słuchać. Nie dlatego, że nie jest zainteresowany. Po prostu nie ma podzielnej uwagi.
Problemy z uwagą mogą również powodować, że osoba z ADHD szybko porzuca rozpoczęte czynności i projekty, by zaangażować się w coś innego, co akurat przykuło jej uwagę. Taki scenariusz może powodować frustrację u obojga partnerów. Neurotypowy partner może się wkurzać o rozrzucone materiały i krytykować słomiany zapał partnera. Z kolei partner z ADHD może czuć się niedoceniony, krytykowany, czy nawet odrzucony.
W ogóle się nie starasz! – awaria neuroróżnorodnego mózgu w sprawie organizacji i planowania
Deficyty w zakresie organizacji i planowania mogą sprawić, że osoba z ADHD zwyczajnie nie ogarnie wszystkiego, czego potrzebuje do zrealizowania swojego planu. W konsekwencji może co chwila biegać do sklepu po kolejny składnik do kolacji, którą miała zorganizować z okazji waszej rocznicy. A podczas sprzątania mieszkania nie będzie wiedziała od czego zacząć i skupi się na mało istotnych aspektach. Np. zamiast doprowadzić kuchnię „do ładu” zacznie segregować przyprawy alfabetycznie (ale tylko do czasu, kiedy oregano nie przypomni jej, że ma ochotę na pizzę…)
Nigdy nie pamiętasz o moich urodzinach! – neuroróżnorodność kontra pamięć robocza
Mózg z ADHD zazwyczaj nie może pochwalić się dobrą pamięcią roboczą. Oznacza to, że będzie mieć trudność z zapamiętywaniem tego, co ktoś do niego mówił. Nic dziwnego, że kiedy partner ciągle zapomina o dacie urodzin, czy godzinie (albo dniu!) randki, drugi partner jest zirytowany. A kiedy partner neurotypowy musi powtarzać po raz trzeci, by drugi partner po sobie posprzątał – kłótnia murowana. Jeszcze poważniej będzie, kiedy partner z ADHD znów zapomni odebrać dziecko ze szkoły lub przegapi rozdanie dyplomów. Neurotypowa osoba może to zinterpretować to jako brak szacunku, brak zaangażowania, czy też poczuć się mało ważna. Prawda jest jednak taka, że osoba z ADHD mimo najszczerszych chęci nie przeskoczy deficytów swojego układu nerwowego.
Uspokój się! – czy osoby neuroróżnorodne potrafią regulować swoje emocje?
Jeśli umiemy regulować emocje, potrafimy utrzymać na wodzy niechciane lub nieadekwatne emocje. W praktyce oznacza to tyle, że nie reagujemy gwałtownie pod wpływem emocji i potrafimy się po pohamować zamiast rzucać przedmiotami w markecie. Mózg z ADHD niestety ma ograniczone możliwość regulacji emocji. Nie dość, że ma skłonność do intensywnego przeżywania, to jeszcze ma problem z hamulcem. Oznacza to, że osoba z ADHD może reagować bardziej impulsywnie pod wpływem emocji. Nie ułatwia również fakt, że osoby neuroróżnorodne przetwarzają znacznie więcej bodźców na raz. Oznacza to, że będą też bardziej podatni na huśtawki nastrojów. Na szczęście impulsywne zachowania u osób z ADHD to nie tylko agresywne wyrażanie gniewu, ale również euforyczne okazywanie szczęścia i miłości!
Opanuj się! – samokontrola Świętym Graal’em mózgu z ADHD
Tak jak osoby neurotypowe potrafią pohamować swoje impulsy, tak osoby neuroróżnorodne będą miały z tym trudności. Do jakich problemów może to doprowadzić w związku? Brak samokontroli to większe ryzyko niezaplanowanych zakupów, ale także uzależnień, czy zdrady. Ale nie musi być aż tak poważnie. Czasem brak hamulców może objawiać się zwyczajnie mówieniem tego, co ślina przyniesie na język, także w trakcie wypowiedzi drugiej osoby. Neurotypowy partner może być oburzony tym, że partner z ADHD ciągle mu przerywa, klnie przy dziecku albo ciągle „papla bez sensu”.
Jak radzić sobie z typowymi problemami w związku z osobą z ADHD? 4 niezawodne sposoby
1. Chwal neuroróżnorodnego partnera
Pochwała to paliwo dla mózgu z ADHD i działa o niebo lepiej niż krytyka. Oczywiście chodzi tutaj o dopaminę, której mózg z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej ma wieczny niedobór.
„Niesamowitą cechą mózgu z ADHD jest to, że może wykonać trudne zadania dla właściwej nagrody, a tą nagrodą może być coś tak prostego jak szczęście i pochwała partnera.”
Anita Robertson
2. Zaakceptuj, że mózg z ADHD działa inaczej
Nie jest ani gorszy ani lepszy. Po prostu jest inny. A zrozumienie podstawowych różnic między waszymi mózgami pomoże Wam oddzielić nieodpowiednie zachowanie od objawów układu nerwowego, który funkcjonuje nieco inaczej.
3. Zabawcie się
I to nie tylko w sypialni! Każdy z nas potrzebuje czasu na zabawę, a mózgi z ADHD najlepiej funkcjonują właśnie wtedy dobrze się bawią. Wykorzystajcie tę wiedzę i wprowadźcie element gry lub rywalizacji do codziennego życia, np. przy wypełnianiu obowiązków domowych.
„Zabawa i poczucie nowości oraz zaciekawienia to obowiązkowy element każdej relacji, ale mózg z ADHD bez nich może zacząć się dusić.”
Anita Robertson
4. Rozmawiajcie
Rozmowa to podstawa każdej relacji. Nie może jej więc zabraknąć także w związku neuroróżnodornym. Otwarcie mówcie o swoich potrzebach, oczekiwaniach i pragnieniach, licząc się z tym, że nie muszą się one pokrywać z potrzebami partnera. Nazywajcie to, jak objawy ADHD jednego z Was wpływają na Waszą relacje i próbujcie znaleźć rozwiązanie problemu, które będzie możliwe do zrealizowania, uwzględniając to, jak pracuje mózg osoby z zespołem nadpobudliwości z zaburzeniami uwagi.
Jeśli temat związków neurożnorodnych Cię interesuje, koniecznie zajrzyj do książki Anity Robertson Miłość z ADHD, która była dla mnie inspiracją do stworzenia tego artykułu oraz do książki Brudne pranie, w której znajdziecie masę wspaniałych porad dla partnerów osób z ADHD (choć tytuł tego nie sugeruje ;)).
Artykuł upiększają zdjęcia autorstwa Yan Krukau w ramach licencji Creative Commons Zero.
Agnieszka Dulińska
autorka artykułu & założycielka sekspresso
Cześć! Mam na imię Agnieszka i tworzę tutaj przestrzeń poświęconą pozytywnej seksualności. Jestem psycholożką, seksuolożką i psychoterapeutką poznawczo-behawioralną w trakcie szkolenia. Specjalizuję się w pracy z osobami GSRD, czyli należącymi do mniejszości seksualnych. Prywatnie jestem entuzjastką jogi i zdrowego stylu życia.
Więcej o mnie przeczytasz na agnieszkadulinska.pl
